Page 278 - ATA YAYINCILIK 8. Sınıf Ben Korkmam Fen Bilimleri Soru Bankası

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE
ÇEVRE BİLİMİ

MADDE DÖNGÜLERİ VE ÇEVRE SORUNLARI - 1

Doğada bazı maddeler bir taraftan tüketilirken bir taraftan da çeşitli yollarla yerine konur. Yaşamın devamı için gerekli olan maddelerin
ekosistemde canlılar ve cansızlar arasındaki dolaşımına madde döngüsü adı verilir.
SU DÖNGÜSÜ

Su döngüsü suyun, devamlı olarak dünya yüzeyi ve atmosfer arasında sıvı hâlden
gaz hâle ve gaz hâlden sıvı hâle dönüşmesidir. Bu döngü buharlaşma ve yoğun-
laşma olayları sayesinde gerçekleşir.
• Yeryüzü suları güneş ışınlarının etkisiyle buharlaşarak yükselir.
• Canlıların yapısındaki suyun bir kısmı terleme ve solunumla atmosfere karışır.
• Su buharı soğuk hava tabakasıyla karşılaşınca yoğuşarak yağışları oluşturur.
• Yağışla birlikte gelen suyun bir kısmı topraktan süzülerek yeraltı sularını oluştu-
rur. Bu suyun diğer kısmı ise deniz, okyanus, göl gibi yer üstü sularına karışır.
• Yer altı suları da deniz ve okyanuslara karışır. Böylece su döngüsü devam
eder.

KARBON DÖNGÜSÜ

Canlıların başlıca karbon kaynağını karbondioksit gazı karşılar. Bu gaz solunum
ve yangın gibi olaylarla atmosfere verilir. Karbondioksit fotosentezde kullanılarak
atmosferdeki miktarı dengelenir. Oksijen ise birçok canlı tarafından solunumda
kullanılır. Bu şekilde atmosferde iki gazın da miktarı dengede tutulur.
• Havadaki karbondioksit fotosentez ile üreticilerin yapısına katılır. Bu sırada olu-
şan oksijen atmosfere verilir.
• Üreticilerin yapısındaki karbon, besin zinciri yoluyla tüketici canlılara aktarılır.
• Tüketici canlılar besin zinciri yoluyla aldıkları karbonun bir kısmını solunum yo-
luyla atmosfere geri verir.
• Canlıların oluşturduğu fosil yakıtların yanması, canlıların öldükten sonra ay-
rıştırıcılar tarafından parçalanması ile yapılarındaki karbon, karbondioksit gazı
olarak atmosfere verilir.

OKSİJEN DÖNGÜSÜ

CO 2
(Karbondioksit)
Fotosentez Solunum Üretici canlılar fotosentez yaparken su ve karbondioksidi alıp atmosfere oksijen
Solunum Yanma verir. Oksijenli solunum yapan bütün canlılar atmosferdeki oksijeni alıp karbondi-
oksit ve su buharı olarak atmosfere verir. Canlı ve cansızlar arasında oksijenin bu
şekilde dolanması oksijen döngüsüdür.

277