Page 25 - ATA YAYINCILIK 8. Sınıf Türkçe Yeni Nesil Sorular

9. Çatı, fi il kök veya gövdesinin, sözlük anlamında herhangi bir değişikliğe uğramadan fi ilden fi il yapan belirli bazı
eklerle genişletilerek cümledeki özne ve nesne ile olan bağlantısında uğradığı durum değişikliğidir. Eğer bu tanımı
biraz daha açmak gerekirse fi ilin anlam değişikliği göstermeyen ancak cümledeki özne ve nesneye hükmeden
şekil değişikliğidir, diyebiliriz. Bu şekil değişikliğini sağlayan ekler, fi ilin cümlede bir özneye (işi yapana) veya bir
nesneye (işten etkilenene) ihtiyacı olup olmadığını gösteren eklerdir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde aldığı ekten dolayı çekimli fi ilin özneye ihtiyacı kalmamıştır?
A) Seni bir daha bu programı izlerken görmek istemediğimi söylemiştim.
B) Sabahtan beri geçmiş aynanın karşısına durmadan taranıyor küçük hanım.
C) Tiyatro oyuncuları oyunun sonunda çok gereksiz bir şekilde yerlere kadar eğildiler.
D) Bugün, bayramın yaklaşması nedeniyle şadırvanın havuzu ve muslukları yıkandı.

10. Dilimizde çatı eki almamış, kök ve gövde hâlindeki geçişli, geçişsiz bütün fi iller cümlede birer özneye ihtiyaç
gösterdiğinden bunlara etken fi iller diyoruz. Etken fi iller ile kurulan çatı da etken çatıdır. Şu hâlde etken çatı,
yüklem tarafından belirtilen işin özne tarafından doğrudan doğruya yapıldığını gösteren eksiz, yalın çatıdır. Et-
ken çatıda, özne açısından fi ilin geçişli ya da geçişsiz olması önemli değildir. Yalnız nesne açısından önemlidir.
Geçişli çatıda fi il nesneye ihtiyaç gösterdiği hâlde, geçişsiz çatıda buna ihtiyaç yoktur.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem; öznesine göre etken, nesnesine göre geçişsiz çatılı
bir fi ilidir?
A) Gözlerini yaz bittiği ve başaklar kuruduğu için sararmış tepeye dikti.
B) Bütün bu yaptıklarının sebebini çok daha sonraları öğrenecektik.
C) Halim, bulunduğu yerden kaldırırlar korkusuyla konuşmadan oturdu.
D) Bugün akşama kadar neyin doğru neyin yanlış olduğunu öğrendik.

11. Fiiller çatılarına göre sınıfl andırılırken bunların cümlede özne ve nesne bakımından gösterdikleri özelliğe bakılır.
Geçişlilik ve geçişsizlik özelliği cümledeki fi il-nesne bağlantısından kaynaklanan bir özelliktir. Türkçede kök ve
gövde hâlindeki fi iller, geçişli ve geçişsiz olmak üzere iki alt gruba ayrılır. Geçişli fi iller, anlam yapıları açısından
nesne almaya elverişli olan, nesne alabilen fi illerdir. Örneğin “Gözlerini karşıdaki tepeye dikti.” cümlesindeki “dik-”
fi ili nesne alabilen bir fi ildir.
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde geçişli bir fi il vardır?
A) Bütün gün oturduğu yerde bir başına kaldı.
B) Başladığı işlerin hepsini kısa sürede bitirdi.
C) Böyle çekiştirmeye devam edince ip birden koptu.
D) Ateşi olduğunu anlayınca gidip yatağına uzandı.

12. “Küçük bir çiçektir çocuklar gül bahçesinin içindeki.” cümlesinde “küçük bir çiçektir” yüklemi bir sıfat tamlaması
olduğu ve cümlenin sonunda yer almadığı için bu cümle yüklemin türüne göre isim cümlesi, yüklemin yerine göre
devrik cümledir.
Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi devrik bir isim cümlesidir?
A) Bugün çok yoğun olduğundan sizi ziyaret edemez görevliler.
B) Bazı sabahlar iş yerine hep beraber erkenden giderdik.

C) Çok güzel bir boyaydı kardeşimin bana doğum günümde aldığı.
D) Bugüne kadar kurduğum düşler içinde bu, en güzel düştü.

3