Page 114 - ATA YAYINCILIK 8. Sınıf Ben Korkmam Fen Bilimleri Soru Bankası

BASINÇ

BASINÇ - 3

GAZ BASINCI
Havanın Dünya’ya ve içindeki bütün cisimlere, moleküllerinin ağırlığı ve hareketi sayesinde yaptığı etkiye açık hava basıncı (atmosfer
basıncı) denir.
• Vücut içindeki sıvı basıncı açık hava basıncını dengelediği için insanlar bu basıncı hissetmez.

Boşluk
Açık hava basıncını ilk ölçen bilim insanı olan Torricelli, oluşturduğu bu düzenekle barometreyi keşfetmiştir.
• Torricelli deniz seviyesinde 0°C sıcaklıkta 1m (100 cm) uzunluğundaki cam boruyu tamamen cıva ile
doldurup ters çevirerek cıva dolu çanağa daldırıyor. Bir süre sonra borudaki cıva seviyesinin 76 cm
76 cm Açık hava olduğunu gözlemliyor. Açık hava basıncı, 76 cm yüksekliğindeki cıvanın basıncını dengeliyor.
basıncı
• Ölçüm yapılan yerin deniz seviyesinden yüksekliği arttıkça h (borudaki cıva yüksekliği) azalır. Çünkü
yükseklere çıkıldıkça havanın yoğunluğu azalır. Açık hava basıncı düşer.

Açık hava basıncının varlığının kanıtları:

• Metal küreler birleştirilip içlerindeki hava vakumlanarak boşaltılır. Daha sonra metal küreleri ayırmak
için her iki tarafına atlar bağlanır ama küreler birbirinden ayrılamaz. Magdeburg Deneyi olarak adlandı-
rılan bu deneyde kürelerin dışındaki açık hava basıncı, kürelerin içindeki basınçtan çok büyük olduğu
için küreler birbirinden ayrılamaz.
• Lavabo pompasının lavaboya yapışması, tabağın kahve fincanına yapışması ya da meyve suyunun pipetle içilebilmesi açık hava
basıncının varlığını kanıtlar.
• Dağcıların zirveye tırmanırken burunlarının kanamasının ya da kulaklarının tıkanmasının nedeni açık hava basıncının azalmasıdır.
Vücut içi sıvı basıncı, dış basınçtan (açık hava basıncından) büyük olur.

• Ters çevrilmiş bardağın ağzına kapatılan kâğıda içeriden su basıncı, dışarıdan ise açık
Su Su hava basıncı etki eder. Kâğıda etki eden açık hava basıncı, su basıncından büyük olduğu
için su dökülmez.

Kâğıt

Oyun hamuru

• Teneke içindeki hava tanecikleri ısınmanın etkisiyle tenekeden çıkar. Ağzı oyun hamuru
ile kapatılan teneke kutuya uygulanan açık hava basıncı, tenekenin içindeki basınçtan
büyük olur ve teneke içeri doğru çöker.

Haşlanmış yumurta

• Şişedeki hava ısınmanın etkisiyle şişeden dışarı çıkar. Dolayısıyla açık hava basıncı, şişe-
nin içindeki basınçtan büyük olur ve yumurta şişenin içine düşer.

Cam şişe

113