Page 104 - ATA YAYINCILIK 5. Sınıf Ben Korkmam Fen Bilimleri Soru Bankası

KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ
VE SÜRTÜNME

KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ

Duran bir cismi hareket ettiren, hareket hâlindeki cismi durduran, cismin yönünü, şeklini ve süratini değiştiren etkiye kuv-
vet denir.
✦ Kuvvetin birimi Newton’dur. Kısaca N harfi ile gösterilir.

Canlılara ve cisimlere uygulanan kuvvetlerin sebep olacağı etkileri tahmin edebilmek için esnek cisimlerden ya-
rarlanılarak kuvvetin büyüklüğü ölçülür.

Kuvvet uygulanınca şekil değiştiren, kuvvetin etkisi ortadan kalktığında eski hâline dönen cisimlere esnek cisimler denir.
Yay, sünger, paket lastiği gibi.
Kuvvetin büyüklüğünü ölçmek için kullanılan araca dinamometre ya da kuvvet ölçer denir.
✦ Dinamometre, yayların esneklik özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.
✦ Dinamometreye uygulanan kuvvet yayın uzamasını sağlar. Yaydaki uzama miktarı uygu-
lanan kuvveti gösterir.
✦ Cisme uygulanan kuvvet arttıkça dinamometrenin yayındaki uzama miktarı da artar.

Dinamometrelerde kullanılan yayların bir esneklik sınırı vardır. Bu sınır aşılırsa di-
namometrenin içindeki yay bozulur. Ölçüm yapılamaz.
✦ Dinamometrelerin üzerindeki ölçüm çubukları eşit bölmelere ayrılmıştır. Ölçüm çubuğu-
nun üzerinde yazan en büyük değer, dinamometrenin ölçebileceği en büyük değerdir.
✦ Dinamometrelerin ölçebileceği kuvvetler, içlerinde bulunan yayların özelliğine bağlıdır.
Yayların kalınlığı arttıkça dinamometrenin ölçebildiği kuvvet de artar.

✦ Farklı kuvvetleri ölçen farklı dinamometreler vardır.
✦ Hassas ölçüm yapabilen dinamometrelerin yayları incedir. Bu dinamometreler daha küçük kuvvetleri ölçer.

Dinamometrenin üzerindeki en büyük kuvvet değeri bölme sayısına bölündüğünde her bir bölmenin ölçtüğü kuv-
vet değeri hesaplanmış olur.

Aşağıdaki numaralanmış cisimlere uygulanan kuvvet- Dinamometrenin yayının uzama miktarı uygulanan kuvveti
leri bulunuz. gösterir. Bu nedenle,
1. cisme uygulanan kuvvet 10 N
1 2
2. cisme uygulanan kuvvet 21 N
40 30 20 10 0 28 21 14 7 0
N N
3. cisme uygulanan kuvvet 4 N
............... ............... 4. cisme uygulanan kuvvet 5 N olur.

3 4

8 6 4 2 0 20 15 10 5 0
N N
............... ...............

103